توضیحات
نظریه میل ابن سینا و تأثیر آن بر نظریه ایمپتوس جان بوریدان (بررسی سیر تکوین اصول فلسفه طبیعی دینامیک از ارسطو تا ابن سینا)
نظریه “میل” (ایمپِتِس impetus) از مفاهیم اساسی در تاریخ علم است که از ارسطو آغاز شد و تا ابنسینا ادامه یافت و سپس در قرون میانه به لاتینی ترجمه و به مغرب زمین انتقال یافت. مسئله حرکت پرتابه مشکل اساسی در فیزیک دینامیک بود که افلاطون، ارسطو و شارحانش راهحلهایی برای آن ارائه دادهاند، سپس این نظریه توسط فیلوپونس (یحیی نحوی) و ابن باجه مورد نقد قرار گرفت.
ابن سینا در بحث “سماع طبیعی” از کتاب “شفا” به خصوص و در دیگر آثار فلسفه طبیعی خود به حل این مسئله و ارائه نظریه همت گماشت و به تدریج مفهوم “میل” در آثارش توسعه و تعمیق یافت.
مؤلف کتاب حاضر سعی کرده است با مراجعه مستقیم به آثار ابن سینا و موشکافی در فلسفه طبیعی وی، روایت دقیق و موجهی از مفهوم و نظریه میل نزد ابنسینا ارائه کند. سپس مؤلف تأثیر آن را بر نظریه و مفهوم ایمپتس جان بوریدان، فیلسوف و دانشمند قرن چهاردهم میلادی بررسی کرده است.
مفهوم میل یا ایمپتس، پایه مفهوم ماند یا اینرسی در فیزیک کلاسیک جدید شد و این کتاب از این حیث که سهم فیلسوفان طبیعی مسلمان را در شکل گیری و انتقال این مفهوم به مغرب زمین نشان میدهد و سیر تکوین آن را تبیین میکند، حائز اهمیت است. این کتاب میتواند نمونه ای برای بیان تاریخ ارتباط فلسفه و فیزیک جدید محسوب شود.
در این رساله از دو روش بررسی برون متنی و درون متنی برای اثبات استفاده و بهره گیری بوریدان از نظریه میل ابن سینا استفاده شده است. در روش برون متنی با بررسی و مرور دقیق آثار طبیعیات ابنسینا نظریه مورخین علم غربی مانند کرومبی، مایر، کلاگت و دیگران مبنی بر اینکه متن گویای نظریه ایمپتوس بوریدان در آثار ترجمه شده لاتینی طبیعیات ابنسینا عبارتی کوتاه و نارساست، ردشده و تمامی موارد نظریه میل (ایمپتوس) در فصول اول و دوم و سوم از سماع طبیعی ابنسینا و کتب دیگر طبیعیات وی احصاء و مورد کاوش و بررسی قرار می گیرد.
در بررسی درون متنی، متون اصلی حاوی نظریه ایمپتوس در طبیعیات بوریدان با متون اصلی حاوی نظریه میل که مورخین غربی بر آن تکیه می کنند، مقایسه شده و در دو جدول به طور محتوایی و لفظی مورد قیاس قرار گرفته است. احتمالات دیگری که امکان استفاده بوریدان از آنها بوده، در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است. این احتمالات نظریه حرکت فیلوپونس و نظریه حرکت ابن باجه است. در این بررسی ها به اثبات می رسد که بوریدان بطور مستقیم از متون طبیعیات ابن سینا استفاده کرده است و نظریه ایمپتوس با تفاوت های بسیار ناچیزی همان نظریه میل ابن سیناست.