علاقة التجرید (شرح فارسی بر تجرید الاعتقاد)، ۲ جلد

توضیحات

علاقة التجرید (شرح فارسی بر تجرید الاعتقاد)

شرحى بر كتاب تجريد الاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسی است.

اين شرح به ظاهر مفصّل‌ترين شرح فارسى موجود كتاب تجريد است كه به رشتۀ تحرير آمده است. نثر اين كتاب كه حكايتگر پايان دوران عصر صفوى است، متأثر از واژه‌هاى عربى بود و گاه بعينه از تركيب‌هاى عربى در آن استفاده شده است.

اين شرح داراى ويژگى‌هاى زير مى‌باشد:

• ديباچه كتاب با قلمى استوار با بهره از صنعت براعت استهلال آغاز شده كه در طىّ آن بيشتر مآخذ فكرى مؤلف بيان شده است.
• اين شرح بر اساس كشف المراد علامۀ حلى تنظيم گرديده است و با عنايت به شروح ديگر تكميل شده است. از همين رو در جاهاى گوناگون، وى به ترجمۀ عبارات علّامه پرداخته و سپس با توجّه به ايضاح متن با بهره از شروح مختلف و بدون ورود به جدال‌هاى مختلف به شرح خود همّت گمارده است.
• وى پس از شرح علّامه حلّى، به شرح قديم و جديد تجريد نظر داشته و گاه فقط به شرح قديم اكتفاء نموده است.
• با توجه به كلّ اثر حاضر، در بين شروح تجريد، نگارش‌هاى زير مورد نظر وى بوده است: شرح اصفهانى، شرح ملاعلى قوشجى، حاج محمود نيريزى، شارح بهشتى و حاشيۀ مير سيّد شريف جرجانى بر شرح قديم.
• در پاره‌اى از موارد، شارح، شرح خود را با بهره از يك شرح، همچو اصفهانى يا علامه حلّى، سامان داده است.
• وى به نقل آراى شارحان بسنده ننموده و در موارد گوناگون، همچو قوشجى، به نقد آنها پرداخته است.
• شارح در چند مورد به نظريه‌هاى خاص خود اشاره نموده است، همچو بطلان عدم تناهى و چگونگى ابصار.
• مصنّف در شرح عبارت‌هاى تجريد به نسخه‌هاى مختلف آن نظر داشته، و در پاره‌اى از موارد به شرح آن بر اساس نسخه‌هاى مختلف اشاره كرده است. در برخى موارد به شرح مفصّل متن با توجّه به آراى گوناگون همت گمارده است، همچو احتياج ممكن به مؤثّر، اقسام وحدت، بحث برهان تطبيق در ابطال تسلسل و تحليل تركيب عقلى.
• در موارد متعدّدى وى با استفاده از كتب اجداد خود، همچو میرداماد و مير سيّد احمد علوى به تحليل مباحث پرداخته است.
• مصنّف گر چه در پايان دورۀ صفوى مى‌زيسته، ولى هيچ‌گونه تأثرى از آراء حكمت متعاليه صدرايى در وى وجود ندارد و در مواردى نيز، همچو اتحاد نفس عاقل با عقل فعال، بدون اشاره‌اى به حكمت متعاليه به نقد آن پرداخته است.
• وى چنان كه خود در مقدمه كتاب گفته، به بخش امامت نظر خاصّى داشته و از همين رو به شرح مبسوط اين مقصد پرداخته است.