توضیحات
دروس شرح اشارات و تنبیهات (نمط سوم: فی النفس)
مطالعه و بررسی آرا و نظریات ابن سینا در باب قوای ادراکی و نفسانی انسان، موضوع اثر حاضر است.
شرح کتاب اشارات و تنبیهات ابن سینا از مهمترین کتابهای فلسفی دنیای اسلام است که از دیرباز تاکنون در حوزههای علمی تدریس میشده است.
کتاب اشارات، یک دوره فشرده منطق و فلسفه از طبیعیات و مباحث نفس و الهیات و بسیاری از مسائل عرفانی در قالب استدلال و برهان است و شروح متعددی بر آن نگاشته شده است.
شرح ابوالبرکات بغدادی و فخر الدین رازی از معروفترین شروح است. خواجه نصیر الدین طوسی نیز شرح جامعی بر این کتاب گرانسنگ نوشته که نسبت به دیگر شروح از اهمیت بیشتری برخوردار است. خواجه در این شرح، ضمن جواب دادن به برخی از اشکالات بعضی از شارحین، مراد و مقصود ماتن را به نحوی شایسته توضیح و تشریح نموده که البته چنین کار بزرگی فقط از همچو بزرگی برمیآمد. شخصیت جامعی که در عموم رشتههای علمی در زمان خود همتایی نداشت.
شرح خواجه بر اشارات به عنوان کتاب درسی در حوزههای علوم دینی و معرفتی از گذشته تا به امروز مطرح است و از جمله کسانی که در این دوران متصدی و متکفل تدریس این کتاب است، علامه حسنزاده آملی است که خود مجتهد و متخصص در عموم رشتههای علوم متداول در حوزههای علمیه قدیم و جدید (فقه، طب، ریاضی، جفر، اعداد، فلسفه، عرفان، و…) میباشند و وارث اندیشههای علمی و عرفانی علمایی چون علامه شعرانی، علامه فاضل تونی، علامه طباطبایی، حکیم الهی قمشهای هستند.
کتاب حاضر، شرح کتاب خواجه نصیرالدین است که در کلاسهای درس علامه حسنزاده آملی تدریس شده و توسط شاگردان ایشان بازنویسی شده است.
نگارنده در نمط سوم (فی النفس) نخست درباره قوای مختص به انسان و امتیاز و خصوصیات این قوا بحث کرده و ضمن آن به آرا و اقوال دیگر متکلمان از جمله علامه حلی، علامه شعرانی و حکیم فارابی، در باب مراتب عقل نظری و تطبیق و مقایسه آنها با یکدیگر اشاره مینماید. وی در ادامه راجع به فکر و حدس و تفاوتهای میان آن دو و امتیازات و خصوصیات هر یک سخن میگوید. امکان وجود قوه قدسیه و اثبات آن، اثبات عقل فعال و بیان کیفیت افاضه معقولات، کیفیت حصول اتصال نفس به عقل فعال، جسم و جسمانی نبودن نفس ناطقه و هر جوهر عاقل و بیان فساد قسمت صورت عقلیه به قسمت وهمی، از دیگر مباحثی میباشد که شارح این اثر آنها را ذیل عناوین فرعی دیگر مورد شرح و پژوهش قرار داده است.
نویسنده در دنباله مطالب خود در باب فساد انقسام صورت عقلیه به جزئیات، بیان وهم و ارتباط آن با صور معقوله و دیگر قوای نفسانی و ادراکی سخن گفته و پیش از هر مبحث، عین عبارات اشارات را از نظر خوانندگان گذرانده و سپس به شرح و تفسیر جزئیات اقوال ابن سینا پرداخته است.
شارح در فصول پایانی، حرکات و افعال نفس نباتی، نفس حیوانی و نفس فلکی را مورد کندوکاو قرار داده و در پایان به تبیین و تشریح اثبات نفوس فلکی و اراده عقلیه و جزئیه نفوس فلکی پرداخته است.
نویسنده در این اثر که مشتمل بر سی فصل میباشد، به اشکالات و شبهات فلسفی هر مبحث، جداگانه ضمن تشریح و بررسی آرا و نظریات دیگر حکیمان پاسخهای مستدل و برهانی ارایه مینماید.
