توضیحات
تکامل اخروی در چشمانداز صدرایی (مباحث عقلی تغییر و تکامل نفس انسان در عالم برزخ و قیامت، بر مبنای حکمت متعالیه)
با توجه به اینکه از نظر فلسفی، عوالم اخروی خالی از هرگونه ماده و قوه انفعالی است، حرکت و تغییر که به معنای از قوه به فعل شدن است، در آن عوالم بیمعناست. تکامل نیز چون قرین با حرکت است، همین حکم را خواهد داشت؛ اما ملاصدرا در عباراتی از تبدلات و استکمالات اخروی سخن میگوید. این نوشتار به دنبال یافتن منظور ملاصدرا از چنین عباراتی است.
پاسخ به این پرسش، چشمانداز کلی ملاصدرا به عالم آخرت و نظام آن را روشن میسازد؛ بنابراین در این نوشته، سخنان وی در این زمینه بررسی شده و روشن گردیده است که از نظر وی، لزوماً در معنای تکامل و تغییر، حرکت لحاظ نمیشود، بلکه او از آنها معنایی اعم از حرکت دارد. سرانجام بنابر این مبانی، امکان تکامل و تغییرات دفعی و نیز استکمالات علمی و وقوع آنها در آخرت روشن شده است.
بر اساس این دیدگاه، باید گفت: فلسفه زندگی انسان با بیحدی گره خورده است، تا آنجاکه حتی در بهشت اخروی، سیر به سوی حضرت حق و بینهایت مطلق با شتابی بیشتر خواهد بود.