توضیحات
نهج الولایة (بررسی مستند در شناخت امام زمان علیه السّلام)
کتاب حاضر، بررسی مستند در شناخت امام زمان علیهالسلام، اثر علامه حسن حسنزادۀ آملى (ره)، تحليلى عرفانى از مقام و منزلت امام مهدى (عج) مىباشد كه به زبان فارسى نوشته شده است.
كتاب با مقدمه مؤلف در حمد خداوند و صلوات بر پيامبر (ص) و خاندان او آغاز و مطالب با نگرشى عرفانى و با استناد به كلمات، اشعار و ديدگاه عارفان بزرگ اسلامى، دربارۀ ولايت و غيبت حضرت مهدى (عج)، بدون فصلبندى، ارائه شده است.
نویسنده با هدف شناخت بيشتر امام مهدى(عج) و با بهرهگيرى از منابع روايى، فلسفى و عرفانى شيعى و سنى، ابتدا ضمن اثبات امامت و غيبت امام مهدى (عج)، به شرح امكان دوام بدن عنصرى و برهان آن پرداخته، سپس سابقۀ ايمان به مهدى موعود و غيبت آن حضرت در ميان مسلمين را توضيح و در ادامه عناوين زير را شرح داده است:
انسان كامل، ولايت تكوينى و تشريعى، تعريف اسم الله و اسماء حسناى خدواند.
به اعتقاد نویسنده، غايت حركت وجودى و ايجادى در عالم خلقت، انسان كامل بوده و امام عصر (عج) مظهر انسان كامل است.
وى با تحليل مفاهيمى؛ مانند كمال عالَم كيانى، تجليات اسمائى، معجزات قولى سفراى الهى و حديث اشتياق، به اثبات ضرورت وجود حجت پرداخته است.
در آخرين بخش كتاب، مقدار اهتمام عالمان اسلامى و تعدادى از منابع مربوط به حضرت حجت (عج) تحليل شده است؛ از جمله غيبت نعمانى، جلد سيزدهم بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهمالسلام، البيان فى اخبار صاحب الزمان، كمالالدين، دلائل امامه، مناقب المهدى ابونعيم اصفهانى.
شخصيتشناسى امام مهدى (عج) از ديدگاه عرفانى و تعريف انسان كامل و تطبيق آن با امام زمان (عج)، از ويژگىهاى كتاب است.
مطالب با تعريف امام و انسان كامل اغاز شده و نویسنده معتقد است، در مقام وجوب وجود حجت قائم (عج)، دو نوع بحث لازم است:
- بحث كلى: مقصود براهين قطعى عقلى بر وجوب حجتى كه به طور دائم قائم است.
- بحث شخصى: كه مراد معرفت شخص آن حضرت است.
وى بر اين باور است كه براى شناخت امام، ابتدا بايد انسان را شناخت؛ انسان از ديدگاه او، حقيقتى ممتد از فرش تا عرش است كه مرتبۀ نازلۀ او، بدن وى و روح او گوهرى نورانى است كه داراى مراتب تجرد برزخى و عقلايى بوده و در هر مرتبهاى حكمى خاص دارد.
مؤلف با استعانت از روايات، در پى اثبات آن است كه اگر كسى در خصوص شخص مهدى بن حسن عسكرى (ع) و جزئيات حالات، امامت، غيبت و علائم ظهور او اندك تتبعى در روايات فریقين و كتب تاريخى داشته باشد، به اين مطلب پى خواهد برد كه ايمان به مهدى موعود (عج) و غيبت و ظهور او، از مسلمات و مركوزات اذهان مسلمانان است.
او عامل هستى را كارخانه عظيم انسانسازى و ساير مخلوقات را طفيل انسان كامل دانسته و بر اين باور است كه اگر چنين نباشد، عبث در خلقت پيش خواهد آمد.
در تعريف ولايت تكوينى، چنين آمده است كه ولى از اسماء خداوند بوده و انسان كامل كه مظهر اتم و اكمل اين اسم شريف است، صاحب ولايت كليه مىباشد و لذا مىتواند به اذن خداوند در مادۀ كائنات تصرف كرده و قواى ارضيه و سماويه را تحت تسخير خود درآورد. نویسنده معتقد است اين اذن الله، اذن قولى نيست، بلكه اذن تكوينى منشعب از ولايت كليۀ مطلقۀ الهيه است. اما ولايت تشريعى، مخصوص خداوند است كه شارع بوده و براى بندگانش، شريعت و آئين قرار داده است و جز او كسى حق تشريع ندارد.
نویسنده بعد از تعريف اسم و توضيح توقيفيّت و اشتقاق آن، معنى اشتقاق اسماء از ذات واجبالوجود و حديث «نحن الاسماء الحسنى» را توضيح و تجليات اسمائى و غايت حركت وجودى و ايجادى را تشريح كرده است.
وى معتقد است، اگر كسى با نظر تحقيق و ديدۀ انصاف در روايات، خطب، كتب و به ويژه ادعيۀ اهلبيت علیهم السّلام تدبر نمايد، اعتراف مىكند كه اين همه معارف حقه از افرادى كه مدرسه و معلم نديدهاند، به جز از نفوس مؤيد به روح القدس نمىتواند باشد.
نویسنده، پس از ذكر برخى از معجزات فعلى و قولى ائمه (ع)، در بيان فرق ميان آن دو به چند نكته اشاره كرده است؛ از جمله اينكه: معجزات فعلى، موقت و محدودند و بعد از وقوع، فقط عنوان تاريخى و سِمت خبرى دارند؛ ولى معجزات قولى در همه اعصار معجزهاند و براى هميشه باقى و برقرار مىباشند.
اشاره به بعضى از كتب علماى اماميه كه پيرامون امامت و غيبت حضرت مهدى (عج) از صدر اسلام تاكنون نوشته شدهاند، مطالب پايانى کتاب را تشكيل مىدهد.
