توضیحات
مشاهد الالوهیة یا شرح کبیر بر شواهد الربوبیة
نخستین شرح کامل بر کتاب شواهد الربوبیّه ملاصدرا است. این کتاب که بعد از اسفار اربعه نوشته شده از کتب جامع ملاصدرا محسوب میشود. شروح کوتاه و ناقصی بر این کتاب نوشته شده بود، اما شرح حاضر کاملترین شرح شواهد الربوبیه است که به تعبیر شارح، کمترین مسامحه و غفلتی از متن و توضیح مفهوم و معنای جملات و عبارات در آن صورت نگرفته است؛ ضمن این که در تبیین و تحقیق کاملتر مباحث هر مشهد و شاهد و اشراقات آنها اولاً به کتبی مانند اسفار اربعه و دیگر آثار نویسنده مراجعه شده و ثانیاً دنباله مباحث را از جنبههای نقلی نیز تعقیب و بررسی نموده و به کتب دیگر حکما و متکلمان استناد شده است.
الشواهد الربوبیه دوره کامل و جامع حکمت متعالیه و اثبات توحید و نبوت به زبان عربی است. امور اعتقادی با عرفان و تصوف آمیخته و شواهدی از آیات گرد آمده و بنا به گفته خود مؤلف از استدلال و تطویل اجتناب شده است.
شواهد الربوبیه، نگین ظریفی است که از میان دیگر آثار صدرالمتالهین و در کل حکمت متعالیه و فلسفه اسلامی به قول صدرالمتالهین در مقام تسبیحی در آمده است که تسبیحگران در جوامع قدس بدان تسبیح گویند و یا حمایلی است که حورالعین در مجامع انس با آن زینت یابند. این کتاب را تلخیص اسفار دانستهاند.
مؤلف در این کتاب، در بعضی موارد به نحو ایجاز و در بعضی از مسائل به طور مفصل آراء خود را با عباراتی سلیس و روان تقریر کرده است، در برخی از قسمتهای این کتاب مطالبی دیده میشود که در اسفار و سایر کتب او دیده نمیشود. این کتاب در حوزههای علمیّه و دانشگاهها به عنوان کتاب درسی مورد توجه است. تعلیقات ملاهادی سبزواری و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی بر این کتاب، بر جذابیت آن افزوده است.
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتألهین در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست.
زندگانی ملاصدرا را میتوان به سه دوره تقسیم نمود:
۱. دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت.
۲. مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید.
۳. مرحله تالیف و تدریس در شیراز در مدرسهای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تالیف کرد.
ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی یا حکمت الهی خوانده میشود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده میشود، مقام فلاسفه پیش را تحت الشعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خللناپذیر استوار کرد.
آخوند تا پایان عمر در شیراز به تالیف و تدریس پرداخت و در این ایام، هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر در بصره در سال ۱۰۵۰ هجری قمری درگذشت. ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد، اما از مشهورترین آنها: فیض کاشانی و عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.