توضیحات
رسالۀ توحید در نقد وحدت وجود
از زمره مفاهیم و عناوین کلیدی که در عرفان اسلامی مورد توجه قرار گرفته و نیز در معرض نقد و تفسیرهای گوناگون قرار داشته و دارد، نظریه موسوم به «وحدت وجود» است. موافقان این نظریه، به‌ویژه در معنای حقیقی و اطلاقی وحدت، آن را بهترین تقریر و عالی‌ترین مرتبۀ توحید که همان غایت هستی و نهایت سلوک است، می دانند؛ و مخالفان و منتقدان، آن را منافی و مغایر توحید ذاتی و مؤدّی به شرک و انحراف می‌خوانند.
ملّامحمد سعید رودسری گیلانی که از جمله تربیت شدگان شاخص مکتب فلسفی اصفهان است، در رسالۀ «توحید» خویش، کوشیده است ضمن تقریر نظری، وحدت وجود بنابر نظر شایع و منقول از عرفاء، با شیوه‌ای بدیع و با ابتناء بر مشرب فلسفی حکمای مشاء و استشهاد به نظر آنان، دعاوی معتقدان به وحدت وجود را مورد نقد و سنجش قرار داده و در ادامه نیز، نظر مختار خویش را در باب توحید واقعی حضرت حق بیان دارد.
رودسری با عصر حکمای نامداری همچون صدرالمتألهین قرابت دارد و هم با جریان‌های منتقد مکتب صدرایی همچون مدرسۀ ملارجبعلی تبریزی و مانند او نزدیک است. این رساله گویا تنها اثر به‌جای‌مانده از این حکیم، متکلم و فقیه مکتب اصفهان است.
در نگاه کلی، مصنف رساله، منشأ اشتباه صوفیه در قائل‌شدن به وحدت وجود را خلط میان دو معنای متفاوت مطلق وجود دانسته است و با ذکر اقوالی از حکما و متکلمان، آن را نقد و بررسی کرده است. او در ادامه، لوازم و تبعات اعتقاد به وحدت وجود را نیز ذکر و نحوۀ تعین واجب‌الوجود و توضیحات لازم دربارۀ حقیقت مطلق وجود را بررسی کرده است.
