توضیحات
ترجمه و متن دو رساله در محاسبة النفس
متن عربی و ترجمه فارسی دو رساله از مهمترین رسائل عرفانی و اخلاقی درباره محاسبه نفس و خودسازی از دیدگاه عارفان شیعی است.
نویسندگان این دو رساله که از بزرگترین عالمان و عارفان شیعه هستند در این رسالههای کوتاه با استناد به آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار علیهم السلام دستورالعملهایی را جهت خودسازی و تهذیب نفس ارائه کردهاند.
رضی الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن طاووس حلّی ملقب به رضی الدین و مشهور به سید بن طاووس در شهر حلّه عراق متولد شد. نسبت او از جانب پدر با سیزده واسطه به حسن بن علی و از جانب مادر به حسین بن علی میرسد، به همین خاطر به او «ذوالحسبین» نیز میگویند. گفته میشود که سید بن طاووس موفق به دیدار امام زمان (عج) شده است. سید بن طاوس علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همّت اصلی خویش را بر سیر و سلوک و کسب معنویات و گسترش فرهنگ دعا و نیایش قرار داد.
کفعمی از دانشمندان و محدثان بزرگ جبل عامل است. وی از عالمانی بود كه تمام زندگی و فرزندان خود را وقف خدمت به اسلام و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله نمود. وی در اثر تلاشهای شبانهروزی و استقامت در تحصیل علوم، به مرتبهای از دانش رسید كه شخصیت نگاران بعد از وی، احاطه و تسلط او بر علوم مختلف را ستوده و او را پرچمدار علم حدیث و كاشف گنجینههای علوم و حكمت دانسته و از وی به عنوان زینتبخش عصر خویش و افتخار دانشمندان امامیه یاد كردهاند. او در نیایشگری بینظیر بود، در زهد و تقوا و التزام به دستورهای شرع مقدس، شهره خاص و عام بود، تا آن جایی كه در مورد زهد و عبادت او میگویند: كفعمی به تمام اعمال، دعاها، عبادات و آداب زیارتهایی كه در كتاب «مصباح» خود آورده است، عمل مینمود و در ساعاتی كه وقت او اجازه نمیداد، دعاها و عبادات آن روز را همسر عالم و عابد وی به جای میآورد و این چنین بود كه كتاب مصباح او بعد از تالیف، سریع به خانههای شیعیان راه یافت. كفعمی به دعاها و اثرات شگفتانگیز آن اعتقاد كامل داشت. او اعمال عبادی و دعاها و تعقیبات نقل شده از ائمه معصومین علیهم السلام را نه برای تفنن و یا به خاطر دیگران مینوشت؛ بلكه او اول، آن دستورها را خودش عمل میكرد، آن گاه باایمان راسخ و اعتقاد یقینی، برای دیگران نقل مینمود. او آثار دنیوی و اخروی دعاها را با تمام وجود باور كرده بود.
كفعمی در زهد و عبادت و خودسازی، سرآمد عصر خویش و سرمشق عارفان و زاهدان بود. كتاب محاسبه النفس وی در نوع خود بینظیر است و در مورد خودسازی و سیر و سلوك معنوی، عالیترین رهنمودها را دارد.
اگر امروزه به كتابهای بزرگ و معتبر شیعه، همچون: وسائل الشیعه، مستدرك الوسائل و بحارالانوار رجوع كنیم، درمییابیم كه محدث كفعمی چقدر در نشر و گسترش احادیث و روایات ائمه نقش داشته است. شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه، محدث نوری در مستدرك الوسائل و علامه مجلسی در بحارالانوار دهها روایت در موضوعات مختلف علوم اسلامی، از محدث كفعمی نقل كردهاند.
اهمیت این کتاب از دو جهت قابل بررسی است. اول اهمیت و ضرورت محاسبه نفس و مراقبت بر آن است که بر هیچ عاقل و خردمندی پوشیده نیست و جهت دوم بیان بزرگانی چون ابن طاوس و کفعمی در این باره است که خود ایشان بی شک در زمان زندگانیشان پا را از دایره الفاظ و اصطلاحات و علوم حصولی فراتر نهاده و مصداق عینی و تمثیل واقعی محاسبه نفس و عرفان عملی و سیر و سلوک حقیقی با استفاده از معارف اهلبیت گشته بودند.