توضیحات
دلائل الصدق (در نقد و بررسی اصول عقاید)، سه جلد
اين كتاب ترجمه «دلائل الصدق» مرحوم شيخ محمد حسن مظفر است كه در ردّ كتاب ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل فضل ابن روزبهان خنجى كه خود رديهاى است بر كتاب نهج الحق و كشف الصدق علامه حلى نگاشته شده است.
مؤلف در بیان انگیزۀ تألیف این کتاب میگوید که دلائل الصدق را از این جهت نوشته است که احقاق الحقّ قاضی نورالله شوشتری را مفصل و طولانی یافته است.
نهج الحق و کشف الصدق نوشتۀ علامه حلی است که آن را به درخواست سلطان اولجایتو محمد خدابنده نوشته است. این کتاب؛ مشتمل بر هشت مسئله است: ۱. محسوسات اصل اعتقادات؛ ۲. نظر؛ ۳. صفات خداوند؛ ۴. نبوت ؛ ۵. امامت ؛ ۶. معاد ؛ ۷. اصول فقه ؛ ۸. فقه.
ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل که اختصاراً ابطال الباطل نامیده میشود، نوشته فضل الله بن روزبهان خنجی، وی ردّ خود را در سال ۹۰۹ ق. در کاشان به پایان برده است و در آن تمام کتاب علامه را رد کرده است.
تاکنون دو بار از سوی عالمان مکتب اهل بیت بر نوشتۀ فضل ردّیه نگاشته شده است:
- قاضی سید نور الله شوشتری که احقاق الحق را با تفصیل تمام در ردّ وی نوشت و چون عامه از آن آگاه شدند، او را در سال ۱۰۱۹ ق. در هندوستان در عهد فرمانروایی جهانگیر شاه تیموری به شهادت رساندند.
- علامه محمد حسن مظفر که دلائل الصدق را در رد ابطال الباطل فضل نگاشت. علامه مظفر در رد خود بر ابطال الباطل فضل، به مطالب مربوط به اصول دین بسنده کرده و از ورود به مباحث اصول فقه و فروع آن خودداری کرده است. او خود در پایان جلد سوم میگوید: در همین جا دست از نگارش بر میداریم؛ چرا که اساس، اصول دین است. پس اگر خدای متعال خوانندۀ این کتاب را به پیروی از حق موفق گرداند، همانا که از بحث اصول فقه و فروع آن بی نیاز خواهد بود و گرنه از جادۀ هدایت به دور است. شاید اگر فرصتی به ما دست دهد، کتاب را تمام کنیم.
ترجمه کتاب دلائل الصدق در سه جلد نگارش یافته است.
جلد اول كتاب به تفصيل، چهار مسئلۀ زير را بررسى كرده و طى آن ديدگاههاى شيعه و اشاعره را به گونهاى تطبيقى مورد بحث قرار داده و ديدگاههاى فضل بن روزبهان را نقد مىكند:
- مسئلۀ اول: ادراك
- مسئلۀ دوم: نظر
- مسئلۀ سوم: صفات خداىتعالى
- مسئلۀ چهارم: نبوت.
جلد دوم طى پنج مبحث به مسئلۀ امامت مىپردازد:
- مبحث اول: وجوب عصمت امام؛
- مبحث دوم: امام بايد از ديگران افضل و برتر باشد.
- مبحث سوم: راه تعيين امام.
- مبحث چهارم: تعيين امام پس از رسول خدا (ص) و دلالت عقل بر امامت امیرالمؤمنین على (ع).
- مبحث پنجم: ذكر برخى از فضایلى كه وجوب امامت امام على (ع) را به اثبات مىرساند.
مباحث اول و دوم كتاب مختصراً به بحث از عصمت و اثبات وجوب معصوم بودن و نيز وجوب افضل بودن امام مىپردازد.
مبحث سوم با بيان اينكه از نظر شيعه، امام فقط به دو طريق مىتواند تعيين شود؛ يكى نص صريح خداوند يا پيامبر يا امامى كه بر امامتش نص وجود دارد و يا ظهور معجزه به دست او و ديگرى دلالت عقل به بررسى راه تعيين امام مىپردازد.
مبحث چهارم، مفصلترين مبحث جلد دوم است و تمامى آيات و روايات اثباتكننده امامت امیرالمؤمنین (ع) را نقل مىكند.
علامه حلى ۸۴ آيه را در كتاب خود ذكر كرده و با نقل رواياتى از عالمان و مفسران بزرگ اهل سنت، دلالت آنها بر امامت حضرت امير (ع) یا فضايل ايشان و اهلبيت را به اثبات رسانده است. مرحوم مظفر ۱۶ آيه ديگر را نيز خود به مجموع آيات مىافزايد و با همان سبک و استناد به مصادر اهل سنت همان نتيجه را مىگيرد.
پس از ذكر آيات، نوبت به مسئلۀ تعيين امام از طريق سنت مىرسد. در اين بخش ۲۸ حديث از طرق اهل سنت نقل شده است و مرحوم مظفر پس از نقل سخنان علامه حلى و فضل ابن روزبهان، با افزودن توضيحاتى مفصل، به خوبى به تبيين اصل مطلب و چگونگى دلالت احاديث پرداخته است.
مبحث پنجم به ذكر فضایل امیرالمؤمنین (ع) در هنگام ولادت و پس از ولادت اختصاص يافته است. فضایل پس از ولادت حضرت به سه قسم تقسيم شدهاند: فضایل نفسانى، بدنى و خارجى.
فضايل نفسانى تحت عناوين ايمان، علم، خبر دادن از غيب، شجاعت، زهد، كرم، استجابت دعا و حسن خلق و حلم مورد بررسى قرار گرفته است.
به فضایل بدنى در دو بخش عبادت و جهاد پرداخته شده است و فضايل خارجى تحت عنوان اين چهار مطلب بررسى شدهاند: نسب، همسر و فرزندان، محبت آن حضرت و اينكه آن حضرت صاحب حوض و لواء و صراط و إذن است …
