توضیحات
درآمدی به نظام حکمت صدرائی (سه جلد)
این کتاب برای دانشجویان رشتۀ فلسفه به عنوان کتاب مبنایی در حکمت متعالیه و در سه مجلد تدوین شده است:
- جلد اول: هستیشناسی و جهانشناسی
- جلد دوم: معرفتشناسی و خداشناسی
- جلد سوم: انسانشناسی
جلد اول این مجموعه که حاصل سالها تحقیق نویسنده و مطالعۀ آثار صدرالمتألهین است، شامل مدخل و دو بخش است. در مدخل، درباره صدرالمتألهین و هویت حکمت متعالیه بحث شده است. در بخش اول، مباحث اصالت وجود و فروع آن، تشکیک در وجود و فروع آن و وجود رابط معلول و فروع آن را در برمیگیرد. در بخش دوم نیز دربارۀ حرکت و لوازم آن و حرکت جوهری و فروع آن بحث میشود. در این بخش توضیح داده شده که پایهایترین مسائلی که حکمت متعالیه بر آنها مبتنی است، عبارتند از: اصالت وجود، تشکیک در وجود، وجود رابط معلول و حرکت جوهری اشتدادی و غیراشتدادی. پس در حقیقت، در این اثر پایههای حکمت متعالیه تصویر و بررسی شدهاند.
جلد دوم نیز در دو بخش تنظیم شده است. مباحث بخش اول دربارۀ علم حضوری و علم حصولی و وجود ذهنی و فروع آنها در حکمت متعالیه است و در بخش دوم به مباحث خداشناسی در حکمت متعالیه پرداخته شده است. این بخش که شامل اثبات وجود خداوند، توحید و علم خداوند به اشیاء است، به سبب گستردگی آن، سه فصل از کتاب را به خود اختصاص داده است.
نویسنده در جلد سوم به علمالنفس یا انسانشناسی از دیدگاه حکمت متعالیه پرداخته است. علمالنفس آخرین بخش از بخشهای پنجگانه مطرح در این مجموعه است که مشکلترین بخش حکمت متعالیه به شمار میرود. ویژگی مهم علم النفس این است که در آن علاوه بر قوانین فلسفی، با تجربۀ درونی نیز سروکار داریم. پیداست برای آنکه هر فیلسوفی این تجربهها را با قوانین فلسفی پذیرفتۀ خویش وفق دهد، لازم است که آنها را در چارچوب این قوانین تبیین کند، وگرنه صحت این قوانین در کانون تردید قرار میگیرد. این امر ایجاب میکند که ضعفهای آنها یافته و برطرف شوند و این رویکردی است که صدرالمتألهین در قبال فلاسفه پیشین به ویژه ابنسینا دارد.
فهرست مباحث مطرح شده در این کتاب، بدین شرح است:
- پیشگفتار
- فصل اول: صدرالمتألهین: احوال، شخصیت و موقعیت، آثار
- فصل دوم: حکمت متعالیه: موقعیت فلسفه پیش از ظهور حکمت متعالیه، حکمت متعالیه، فصل ممیز حکمت متعالیه، روششناسی حکمت متعالیه، وجه تمایز نظامهای مشائی و اشراقی و حکمت متعالیه
- بخش اول: هستیشناسی
- فصل سوم: اصالت وجود و اعتباریت ماهیت: آیا کلی طبیعی موجود است؟، مشکل اتصاف ماهیت به وجود، مجعول بالذات، امکان وجودی یا امکان فقری، تقدم بالحقیقه
- فصل چهارم: تشکیک در وجود: انحاء وجود برای ماهیت، حمل حقیقه و رقیقه، مثل افلاطونی، تطابق عوالم، تطابق ذهن و عین
- فصل پنجم: وجود رابط معلول: مرحله اول: وجود رابط، مرحله دوم: وجود رابط معلول، وحدت واقعیت جانشین کثرت واقعیت، تشأن و تجلی جانشین علیّت و جعل، تقدم بالحق جانشین تقدم بالعلیه، تشکیک در ظهور جانشین تشکیک در وجود، وجود منبسط جانشین عقل اول
- بخش دوم: جهانشناسی
- فصل ششم: حرکت: زمان حرکت، مبدأ و منتهای حرکت، فاعل حرکت، موضوع حرکت، مسافت حرکت، وحدت مسافت و حرکت و زمان
- فصل هفتم: حرکت جوهری: حرکت جوهری اشتدادی، نحوه ترکیب ماده و صورت، ربط سیال به ثابت، ربط حادث به قدیم، حدوث یا قدم عالم
- بخش سوم: معرفت شناسی (هستی شناسی ادراک)
- فصل هشتم: علم حضوری با حقیقت علم
- فصل نهم: علم حصولی
- فصل دهم: وجود ذهنی
- بخش چهارم: خداشناسی
- فصل یازدهم: اثبات ذات
- فصل دوازدهم: توحید
- فصل سیزدهم: علم خداوند به اشیاء؛ علم مع الفعل
- فصل چهاردهم: علم خداوند به اشیاء؛ علم پیشین مغابر
- فصل پانزدهم: علم پیشین خداوند به اشیاء؛ علم پیشین ذاتی
- بخش پنجم: انسانشناسی
- فصل شانزدهم: مزاج
- فصل هفدهم: وجود نفس
- فصل هجدهم: چیستی نفس
- فصل نوزدهم: تجرد نفس
- فصل بیستم: قوای نفس
- فصل بیست و یکم: مراتب نفس
- فصل بیست و دوم: حدوث نفس
- فصل بیست و سوم: بدن و نفس
- فصل بیست و چهارم: انفعال نفس
- فصل بیست و پنجم: خلاصه انسانشناسی سینوی
- فصل بیست و ششم: خلاصه انسانشناسی صدرائی