توضیحات
خاتم الاولیاء از دیدگاه ابن عربی و حکیم ترمذی
موضوع ختم ولایت از مباحث مهم در عرفان اسلامی است که از دیرباز موضوع توجه برخی از عارفان مسلمان، از جمله حکیم ترمذی بود که نخستینبار به شکلی منسجم در کتاب ختم الاولیاء خود به آن پرداخت.
از دیدگاه ابن عربی، ولایت همان معرفت باطنی و شهودی به خداوند است و خاتم ولایت کسی است که در بالاترین مرتبۀ ولایت قرار گرفته باشد.
این نوشتار، شامل جوابیههای محیالدین ابن عربی است بر سؤالات حکیم ترمذی دربارۀ خاتم اولیاء.
بر این اساس، ابتدا معنای ولایت از دیدگاه ابن عربی مطرح شده است. وی ولایت را بر دو قسم میداند:
یکی معرفت نبی و ولی است که باید هر انسانی بداند که حقیقت ولایت کلیّه، واسطۀ ظهور مراتب وجود است و حقتعالی از مشکات مقام ولایت ائمۀ معصومین (ع) متجلی در مظاهر وجودی است و دیگری معرفت حقتعالی است.
او ختم اولیاء را در جایی عیسی (ع) معرفی میکند و در گفتارهای دیگر، حضرت حجت (ع) و حقیقت محمّدیّه و سپس شمایل حضرت حجت (ع) را توصیف کرده، صفات نهگانۀ او را برمیشمارد.
تحلیل مبحث خاتم الاولیاء، از دیدگاه محمد رضا قمشهای، مبحث دیگری از این نوشتار است. تنصیصات متقدمان نظیر حکیم ترمذی، سعدالدین فرغانی، علاءالدوله سمنانی، محمود شبستری، محمد لاهیجی، عبدالرزاق کاشانی و سعدالدین حموی و مریدش عزیزالدین تقی، بر خاتم الاولیاء بودن مهدی (عج)، گفتار پایانی کتاب را تشکیل میدهد.