توضیحات
حکمت الهی عام و خاص (به ضمیمۀ شرح فصوص حکیم فارابی و قسمت روانشناسی و منطق)
این کتاب در دو جلد و شامل یک دوره حکمت و فلسفۀ الهی علمی و عملی با ادله و برهان عقلی و بیان وحی آسمانی است.
مؤلف در جلد اول کتاب به بیان مباحث فلسفی در سه بخش الهیات به معنای عام، جواهر و اعراض و الهیات به معنای اخص شامل مبدأ و معاد میپردازد. وی در خاتمۀ جلد اول، علاوه بر مباحث مربوط به معاد و سیر الی الله، برای رد قول قائلان به تناسخ، ده دلیل بر بقای روح پس از مرگ میآورد.
جلد دوم کتاب حکمت الهی نیز در سه بخش به شرح رسالۀ فصوص الحکم ابونصر فارابی، خطبه توحیدیه اول نهج البلاغه و ده مقاله پیرامون حکمت عملی که شرح صد کلام از کلمات قصار امام علی(ع) است، پرداخته است.
جلد اول کتاب به بیان مباحث فلسفی با عنوان تعلیم و در سه بخش پرداخته شده است:
تعلیم اول (بخش اول) در الهیات به معنای عام؛
مؤلف در تعلیم اول، مباحثی مانند اشتراک وجود، موجهات سهگانه در قضایا، یعنی وجوب، امکان و امتناع، مباحث علم کلی و امور عامه در بحث ماهیت، بحث وحدت و کثرت، حدوث و قدم، قوه و فعل، علت و معلول و … را ذکر کرده است.
تعلیم دوم (بخش دوم) در جواهر و اعراض؛
مؤلف در این بخش، مباحثی مانند جوهر و اقسام آن، عرض، کم و تقسیمات آن، کیف و اقسام آن، کیفیات نفسانیه، اعراض نسبیه و … را مطرح میکند.
تعلیم سوم (بخش سوم) در الهیات به معنای اخص که شامل مبدأ و معاد است.
نویسنده این بخش را در ضمن چند فصل به اثبات مبدأ متعال و برخی از اشکالهای وارد بر آن و رد آن، بیان توحید و یگانگی آفریدگار و رد شبهات در این زمینه، از جمله شبهۀ ابنکمونه، صفات واجب تعالی، مانند علم، قدرت، اراده، اختیار، کلام او، افعال و صنع و ابداع الهی پرداخته است.
وی در خاتمۀ جلد اول، علاوه بر مباحث مربوط به معاد و سیر الی الله، برای رد قول قائلان به تناسخ، ده دلیل بر بقای روح پس از مرگ اشاره میکند.
نویسنده در صفحه آخر جلد اول، برای دفاع از فلسفۀ حکمای الهی به این نکته تذکر میدهد که علمای بزرگی مانند شیخ طوسی، علامه حلی، محقق اول، سید مرتضی، سید رضی، شیخ بهایی، فیض کاشانی و علامه مجلسی در علوم عقلی دارای بهرههای علمی کافی بودند و اغلب، تألیفاتی در زمینۀ این علوم داشتهاند؛ لذا اگر طعنی از سوی برخی علما به فلسفه زده شده است، منظور، فلسفۀ مادی یونان است، نه فلسفۀ حکمای الهی.
نویسنده در جلد دوم کتاب، ابتدا به شرح رسالۀ فصوص معلم ثانی حکیم ابونصر فارابی که خلاصهای در حکمت الهی و عرفان و علم النفس است و با عباراتی فصیح و موجز و اشاراتی به حقایق این علوم و به نظر اهل بصیرت بیان شده است را در ضمن ۶۸ فص پرداخته است.
نویسنده در قسمت دوم از این جلد، به شرح خطبۀ اول توحیدیۀ امام علی(ع) در نهج البلاغه که یک سری حکمت نظری و معارف الهی به شمار میرود و با فصیحترین عبارت و صریحترین برهان بیان شده است، اشاره نموده است.
وی در قسمت سوم از جلد دوم کتاب خود نیز به شرح صد کلمه از کلمات قصار امام علی(ع) است، پرداخته است.