توضیحات
جام توحید (پژوهشی در ابعاد کلامی، فلسفی و عرفانی توحید در نهج البلاغه)
تحقیقی درباره ابعاد کلامی، فلسفی و عرفانی توحید و خداشناسی با استناد به کتاب نهج البلاغه است.
در این نوشتار به بحث درباره خداشناسی از زوایای کلامی، فلسفی و عرفانی پرداخته شده و تفسیر حضرت علی (ع) از اصول توحید و راههای شناخت خداوند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نگارنده به فطری بودن توحید و همگانی بودن آن از منظر نهج البلاغه پرداخته و براهین فلسفی، کلامی و عرفانی حضرت علی (ع) را در اثبات صانع و توصیف اسماء، صفات و افعال الهی تشریح مینماید.
بررسی مفهوم توحید ذاتی، بیان استدلالهای عقلی در اثبات خداوند، ارائه تصویری از خداوند در آئینه عرفان علوی در نهج البلاغه و مقایسه براهین عقلی امیرالمؤمنین (ع) و فلاسفهای مانند ابن سینا و ملاصدرا از مهمترین مندرجات این کتاب است.
نویسنده یکی از بخشهای مهمّ نهج البلاغه را مباحث مربوط به خداشناسی در آن دانسته و بیانات امام (ع) را در مورد علم خداوند، وحدت، عظمت، قدرت، تدبیر و اراده الهی را مبنای کلیه مباحث توحید در فلسفه، عرفان و کلام ارزیابی میکند.
از دیدگاه نویسنده، نظری اجمالی به آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار (علیهم السّلام) بخصوص کتاب شریف نهج البلاغه این حقیقت را اثبات مینماید که اندیشه فلسفی و عقلی چیزی نیست که از خارج از جهان اسلام به معارف دینی و شیعی تحمیل شده باشد، بلکه دستگاه فلسفی تشیع، رهآورد نگرش عقلی قرآن و روایات شیعی به جهان و خدا و انسان میباشد.
معارف قرآن و اهلیبت (علیهم السّلام) در باب مبدأ و معاد و صفات خدا، دارای یک سیستم و ساختار کاملا فلسفی است. فلسفه اسلامی، یونانی نیست، بلکه ریشه در معارف قرآن و نهج البلاغه دارد.
بدون توجه به آنچه که در فلسفه اسلامی بخصوص در مکتب فلسفی حکمت متعالیه آمده، فهم و درک درست معارف عمیق نهج البلاغه و معارف اهلبیت (علیهم السّلام) ناممکن است.
نویسنده در نقد مکتب تفکیک مینویسد: مکتب تفکیک جز یک فرضیه ذهنی برآمده از یک سلسله تصورات نادرست نیست. اگر منظور از تفکیک، تفکیک معارف قرآن و اهلبیت از براهین عقلی است، واقعا کسی که چنین تصوری دارد، باید گفت آنچه را که درست نفهمیده است معارف قرآن و اهلبیت است.
یکی از اصول خداشناسی که با تاکید و تصریح کامل در نهج البلاغه مطرح شده این است که با ادراک عقلی نمیتوان به کنه ذات حضرت حق پیبرد؛ خدایی که افکار ژرف اندیش، ذات او را درک نمیکنند و دست غواصّان دریای علوم به او نخواهد رسید.
نقد و بررسی دیدگاههای مختلف متکلمان، عارفان و فلاسفه مسلمان (فخر رازی، خواجه نصیرالدّین طوسی، ابنعربی، فارابی، غزالی، علامه طباطبایی و …) درباره مبحث توحید از مهمترین امتیازات این کتاب است.