توضیحات
ترجمه و متن مشکاة الانوار
کتاب حاضر، دربردارنده ترجمه و متن رسالۀ «مشکاة الانوار»، نوشته «ابو حامد محمد غزالی» است. غزالی در این رساله، تلاش میکند تا در پرتو آیات و اخبار به تأویل آیۀ نور و حدیث «حجب» و بیان اسرار انوار الهی بپردازد. از این رو، وی در شروع کلام به بررسی معنای «نور» در عرف عام و خاص می پردازد و با گسترش آن به نظریهای همانند نظریه «وحدت وجود» میرسد.
وی در ادامه مباحث خود مراتب روحی بشر را به پنج درجه روحهای «حساس»، «خیالی»، «عقلی»، «فکری» و «قدسی» تقسیم میکند و معتقد است که این ارواح پنجگانه به موازات اشیاء پنجگانه، یعنی «مشکات»، «زجاجه»، «مصباح»، «شجره» و «زیت» قرار میگیرند.
وی با توضیح کامل این مبحث وارد موضوع «صفات و ارادة الهی» میگردد. در واقع در این رساله، با تکیه بر ریشه های مذهب فلسفی اشراقی، مباحث طرح شده از سه دیدگاه «وجودشناسی»، «هستیشناسی» و «روانشناسی» مورد بررسی قرار گرفته است.
اگر چیزی که خود و دیگری را میبیند سزاوارتر است تا به اسم نور خوانده شود، پس اگر چیزی به این وصف که خود و غیر خود را میبیند، برای دیگری نیز وسیله دیدن گردد، مسلماً شایستهتر و سزاوارتر به نام نور است از چیزی که منشأ اثر برای دیگر نیست. بلکه چنین چیزی روا و اولی است که چراغ نورافکن نامیده شود، به سبب نوری که بر غیر خود میافشاند و این ویژگی در روح قدسی نبوی وجود دارد که به وسیله او، انواع معارف بر خلایق جاری میگردد و به این وسیله تعبیر معنای «سراج منیر» که خداوند، محمد (ص) را بدان نامیده است، شناخته میشود، در حالی که همه پیامبران چراغاند و نیز عالمان، ولی تفاوت میان آنان غیر قابل شمارش است.
و معرفت این امور نیازمند دو قطب است که میدان آنها تا حد غیر محدود گسترده است. لیکن من به رمز و اختصار به آنها اشاره میکنم:
- اول: در بیان سرّ تمثیل و راز استفاده از آن و چگونگی ضبط ارواح معانی در کالبد مثالها و وجه کیفیت مناسب میان آنها و چگونگی موازنه میان عالم شهادت که طبیعت مثالها از آن گرفته شده و عالم ملکوت که ارواح معانی از آن فرود آمده، میباشد.
- دوم: در بیان طبقات ارواح سرشت بشری و مراتب انوار آن که در ارواح بشر موجود میباشند، چه آن که این مثال موضوع را به بیان آن میکشاند.