توضیحات
ترجمه ومتن مرآة العارفین
مرآة العارفين، كتابى است مشتمل بر متن عربی «مرآة العارفين و مظهر الكاملين فی ملتمس زبدة العابدين» اثر صدرالدين قونوى.
قونوى، در مقدمه كتاب، بعد از حمد و ثناى حضرت حق بيان مى‌كند كه رسالۀ وى در واقع تحقيق درباره فاتحة الكتاب است.
متن عربى كتاب، فاقد هر گونه باب‌بندى و فصل‌بندى است و ترجمه فارسى آن، به‌صورت معنايى و روان و سليس است. در اين كتاب، نخست، فهرست مطالب، سپس مقدمه مصحح مشتمل بر «تحقيق در احوال و شخصيت و آثار قونوى»، «ارتباط مكتب عرفانى قونيه با مكتب كلامى مراغه» و «آثار و تأليفات شيخ كبير صدرالدين قونوى»، آنگاه ترجمه مرآة العارفين، پس از آن، متن مرآة، سپس تعليقات و در آخر، فهارس ذكر شده است.
پاره‌اى از مطالب كتاب:
- عالم، دو عالم است: عالم امر و عالم خلق و هر يك از آن دو، كتابى از كتاب‌هاى خداى متعال است و هر كتابى را فاتحه‌اى است و تمام آنچه كه در كتاب مفصل است، در فاتحه‌ى آن مى‌باشد.
- حق تعالى و تقدس، مبدأ كل (پديد آورندۀ همگان) و بازگشت دهنده همگان است و ناگزير بايد كل، قبل از تكوينش در او باشد، چون آشكار است كه خداوند بوده و هيچ چيزى با او نبوده است و اكنون همان‌گونه كه بود، مى‌باشد.
- ذات حق تعالى به اعتبار اندراج كل در آن، امّ الكتاب است و علمش به اعتبار تفصيل آنچه كه در ذات مندرج است و نيز به سبب ظهور آنچه كه در ذات پنهان است، بدان آشكار مى‌گردد، كتاب مبين است، پس علمش به ذات خودش، مستلزم علمش به تمام اشياء مى‌گردد.
- بين ذات و قلم از جهت اجمال و كليت و اينكه اشياء در آنند، همانندى برقرار است، لذا بين علم و لوح هم از جهت تفصيل و از جهت ظهور اشياء در آن دو بر گونه جزئى، مشابهت است؛ بنابراین، قلم از اين وجه در مرتبه كونى آينه ذات است.
- عالم مُلك را كتابى فشرده است كه عبارت از عرش است و كتابى گسترده كه عبارت از كرسى، پس به اعتبار نهاده شدن آنچه كه مى‌خواهد در كرسى گسترش دهد و در عرش فشرده است، بدان ام الكتاب مى‌گويند و به اعتبار گسترش آنچه كه فشرده است و در كرسى گسترده مى‌باشد، بدان كتاب مبين گفته مى‌شود.
- اين كتابى كه بر انسان كامل نازل شده است، داراى فاتحه كه به نام امّ الكتاب ناميده مى‌شود نيز هست و تمام آنچه كه در كتاب گسترده است، فشرده‌اش در آن مى‌باشد.
- فاتحه، دو بخش دارد و به دو نيمه منتصف مى‌گردد و سوم آن دو( نيمه)، جامع و فراگير آن دو است.
- عالم جبروت، فراگير جلال و جمال است و ناگزير آن دو را بايد دو مظهر باشد تا بدان دو، حكم آنها ظاهر گردد؛ بنابراین، اهل سعادت و هدايت كه ياران دست راستى هستند، مظهر جمالند و اصحاب شقاوت و گمراهى كه ياران دست چپى هستند، مظهر جلال مى‌باشند.
- رحيم، اسم او به اعتبار هر عينى مى‌باشد كه اختصاص به بخشى از بخش‌هاى وجود دارد.
- رحمت رحمانى، هر چيز را فراگرفته است و هر چه را كه رحمتش فراگرفته باشد، آن مرحوم است.
لازم به ذكر است كه قونوى در اين رساله سعى نموده تا با ترسيم دواير مختلفه، حقايق و دقايق عرفانى را تبيين كند و از عهده آن به‌خوبى برآمده است.
