توضیحات
متن و ترجمه منتخب الخاقانی
کتاب مذکور، در زمینه اثبات واجب الوجود و صفات جماليه و جلالیه باری تعالی است و مذیّل است به خاتمه‌ای دربارۀ مراتب و مراحل شناخت.
ملا عبدالله زنوزی دربارۀ این کتاب می‌نویسد:
«او را مأمور فرمودند که رساله‌ای در علم توحید تأليف نموده که مشتمل باشد بر معرفت مبدأ اشیاء جلّ اسمه و معرفت صفات … و محتوی باشد بر براهین عقليه قاطعه … امتثالا لأمره المطاع شروع نموده … و به جهت اشتمال هر مسئله از مسائل او بر مقدّمات عدیده و براهين كثيره و نتایج غريبه و افکار جديده بسط تمامی بهم رسانید. رساله مذکور (= لمعات) کتاب و مختصر مزبور مطول گردید. لهذا دو باره مأمور شدم که آن کتاب مستطاب را مختصر نمایم و طایفه‌ای از براهين و نتایج و تحقیقات و تدقيقات را بیندازم تا نفعش عام و فیضش تام باشد … والحمد للّه والمنّه منظّم به نظم عجیب و مرتب بترتيب غریب آمد با کمال وجازتش بر معظم مطالب الهیّه و مقاصد کلامیّه مشتمل و با نهایت اختصارش بر تحقیقات شريفه و تدقيقات لطيفه محتوی گردید.»
باری منتخب الخاقانی به جهت اشتمالی که بر مسائل الهیّه از فلسفه اسلامی دارد و به جهت احتوایی که بر آرای انتقادی ملا عبدالله و دیگر فلاسفه شیعی دارد و بخاطر آنکه پاره ای از عقاید کلامی اشاعره و معتزله و صوفیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و به لحاظ آنکه این همه مسائل ارزشمند فلسفه اسلامی به زبان شیوا و رسا و گویای فارسی، آنهم در عهد قاجار که نثر فارسی بابتذال کشیده شده بود، نوشته شده است، حائز اهمیت است.
