توضیحات
برهان صدیقین علامۀ طباطبایی
یکی از محکمترین استدلالها در زمینۀ اثبات وجود خداوند، برهان صدیقین است که تقریرهای مختلفی از آن با تکیه بر مقدمات متفاوت از سوی حکما و عرفا ارائه شده است.
علامۀ طباطبایی در مباحث تفسیری و نیز در آثار فلسفی خود، بر این عقیده است که خداشناسی امری فطری است و اثبات صانع، نیازی به برهانهای عقلی ندارد.
طبق نظر ایشان، نقش و کاربرد براهین اثبات خداوند به طور عام و برهان صدیقین به طور خاص، تنبیه و تاکید بر یک امر فطری و بدیهی است. علامۀ طباطبائی (ره) با این رویکرد، تقریری از برهان صدیقین ارائه کرده است که تنها بر بدیهیات عقلی یا همان بینشهای فطری استوار است و خداوند را به عنوان اولین مسئله و بلکه قبل از هر مسئلهای اثبات میکند.
اثبات ذات خدای متعال در میان مباحث الهیاتی اهمیت ویژهای دارد؛ زیرا مبحث صفات ذاتی و صفات فعلی، تابعی از مبحث ذات خدای متعال است. اثبات ذات واجب همانطور که در مباحـث تفصیلی این اثـر خواهید دیـد، راههای گوناگونی دارد که بهترین آنها، راه و روشِ صدیقین است که به «برهان صدیقین» شهرت یافته است.
از آنجا که نگارندۀ اثر در خلال تحقیق و تألیف ادلۀ اثبات خدای متعال به این نتیجه رسیده که تقریر علامه سید محمّد حسین طباطبایی (ره) در اثبات خدای متعال به روش صدیقین، ویژگیهای نابی دارد که در دیگر برهانهای صدیقین فیلسوفان اسلامی نیست، بر آن شده تا اینکتاب را پس از تأملات فراوان در مبادی، مبانی و نتایج به نگارش درآورد و پیشکش پژوهشگران نماید.
مباحث اين کتاب در هفت فصل تنظيم شده است:
- فصل اول به کلياتی درباره برهان و نسبت برهان با امکان اقامۀ برهان بر وجود خدا میپردازد؛
- در فصل دوم برهان صديقين به طور عام عرضه شده است؛
- در فصل سوم به تقريرهای پذيرفتنی از برهان صديقين علامه پرداخته شده است؛
- در فصل چهارم به اشکالات وارد شده بر اين برهان پاسخ داده شده است؛
- در فصل پنجم به طور مشروح نشان داده میشود که برهان علامه طباطبایی، وحدت اطلاقی واجب را نتيجه میدهد و همچنين روشن میشود که اين برهان با کتاب و سنت و نيز با شهود عرفا سازگار است؛
- فصل ششم به ارزيابی برهانهای همسو با برهان علامه میپردازد؛
- و سرانجام در فصل هفتم نشان داده شده که از روش علامه میتوان در ديگر مسائل فلسفی نيز استفاده کرد.