توضیحات
اسرار الحکم (در حکمت علمیّه و عملیّه)
«اسرار الحکم» یکی از آثار و تألیفات فارسی حکیم ملاهادی بن مهدی سبزواری (۱۲۱۲_۱۲۸۹ هجری قمری) است. این کتاب یکی از متون فلسفی و کلامی دوران بعد از صدرا است که توسط یکی از قوی‌ترین و نامدارترین فلاسفه ایران بعد از اسلام به رشته تصویر در آمده‌است.
این کتاب دارای مزایایی است که سبب می‌شود در میان نوشته‌های حکیم سبزواری جاودانه مانده و همچون نگینی پر تلألو بدرخشد. مشتمل بودن این اثر بر بیش از چهار دانش فلسفه، عرفان، کلام، فقه و برقراری رابطه‌هایی میان دانشی بین این فن‌ها و دانش‌های چهارگانه چهره خاصی به این تألیف بخشیده است.
این اثر در دو جلد تدوین شده‌است:
جلد اول: در حکمت علمیه؛
جلد دوم: در حکمت عملیه.
ملاهادی بن مهدی بن حاج میرزا هادی بن میرزا مهدی بن محمدصادق سبزواری در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در سبزوار متولد شد. وی یکی از بزرگ‌ترین حکیمان و عارفان قرن ۱۳ هجری قمری و از نامدارترین شاگردان و شارحان حکمت صدرایی است.
حکیم سبزواری در ده سالگی برای تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد. شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشید و حدود هفت سال در آنجا اقامت کرد. سپس به مشهد مراجعت کرد و در مدرسه حاج حسن به تدریس پرداخت. آنگاه عازم بیت الله شد. در مراجعت دو سه سالی در کرمان اقامت کرد و به تربیت نفس و ریاضت پرداخت. در همه مدتی که آنجا بود به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام کرد و بعد دختر همان خادم را به زنی گرفت و رهسپار سبزوار شد. قریب به چهل سال بدون آنکه حتی یک نوبت از آن شهر خارج شود در آنجا توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تألیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت شاگردان پرداخت تا در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ قمری در سبزوار درگذشت. آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار (اکنون معروف به فلکه زند) قرار دارد.
حاج ملاهادی سبزواری در شعر اسرار تخلص می‌کرد. وقتی ناصرالدین شاه در سفر اول به سبزوار رسید و به خانۀ وی رفت، بر روی همان حصیر که در اطاق تدریس افتاده بود نشست و خواهش کتابی در اصول دین به زبان فارسی نمودد …. کتاب اسرارالحکم پاسخ حکیم سبزواری به درخواست ناصرالدین شاه است.
ثمره عمر پربرکت حکیم سبزواری انتشار کتب و رسالات متعددی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
«منظومه و شرح منظومه سبزواری»، «دیوان حاج ملا هادی»، «اسرار الحکمة فی المفتتح المختتم»، «شرح فارسی بر برخی از ابیات مشکل مثنوی مولانا»، «مفتاح الفلاح و مصباح النجاح»، «شرح الاسماء»، «النبراس فی اسرار الاساس»، «حاشیه بر الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه اثر نفیس مرحوم صدرالحکماء المتألهین ملاصدرالدین شیرازی»، «حاشیه بر اسفار اربعه ملاصدرالدین شیرازی»، «حواشی بر کتاب مفاتیح الغیب صدرالدین شیرازی»، «حاشیه بر مبدأ و معاد صدرالدین شیرازی»، «حاشیه بر شرح سیوطی ابن مالک»، «حاشیه بر کتاب شوارق اثر ملا عبدالرزاق لاهیجی»، « هدایه الطالبین فی معرفة الانبیاء و الائمة المعصومین» و …
