توضیحات
شرح جامع بر رساله قشیریه
رسالۀ قشیریه، اثر عبدالکریم بن هوازن قشیری، یکی از مهمترین کتب عرفان و تصوف در قرن پنجم هجری است.
این رساله، بنا به گفتة قشیری، برای مریدان و صوفیان مبتدی و علت نگارش آن، ظهور فساد در طریقت ذکر شده است.
این کتاب، اولین شرحی است که بر رسالۀ قشیریه نوشته شده است و در آن ضمن تصحیح کاستیهای ترجمه فارسی که توسط یکی از شاگردان قشیری بنام ابوعلی عثمانی نوشته شده است، موارد ذیل در آن شرح و توضیح داده شده است؛
- شرح ۱۵۰ اصطلاح عرفانی و مستند گشتن آنها به یکی از منابع ادبی، روایی و عرفانی
- بررسی ۲۰۰ شخصیت از عارفان قرن اول تا قرن پنجم هجری
- شرح لغات و جملات دشوار
- شرح و ذکر مآخذ ۲۱۲ بیت عربی و ترجمه آنها
- توضیح بیش از ۲۰۰ آیۀ قرآنی و احادیث
- و همچنین به واکاوی مسائل کلامی رساله قشیریه و مقابله آن با منابع شیعۀ اثناعشریه و نقد و بررسی بدعتها و انحرافات صوفیه در مقابله با کتب شیعه.
با توجه به اینکه حوزۀ ادبیات تعلیمی و عرفانی، یکی از مهمترین موضوعات در گسترۀ وسیع زبان و ادبیات فارسی است، ترجمۀ رسالۀ قشیریه اثری متعلق به نیمۀ دوم قرن پنجم است. این کتاب را قشیری در بین سالهای ۴۳۷ تا ۴۳۸ ه.ق به رشتۀ تحریر در آورده است.
این رساله از آثار ارزندهای است که زبان، محتوا و شیوۀ بیان و تدوین آن بر آثار بسیاری از نوع آن تأثیر بسیار داشته است.
ترجمة رسالۀ قشیریه متعلق به یکی از مریدان قشیری به نام ابوعلی حسن بن احمد عثمانی است که آن را در نیمۀ دوم قرن پنجم ترجمه کرده است. این ترجمه به سیاق و سبک نثر مرسل و ساده نوشته شده است. درصد واژگان عربی آن نسبت به آثار دورۀ ترجمۀ آن کمتر است. جملات آن کوتاه و شیوۀ آن به ایجاز گرایش دارد. موسیقی متن آن طبیعی است. معادلهای واژگانی فارسی ارزشمند و رسا برای برخی اصطلاحات عرفانی در آن قابل توجه است.
از لحاظ محتوایی سعی شده افزون بر شرح لغات، اصطلاحات، جملات، ابیات عربی، فنون ادبی، اشخاص و بزرگان تصوف، به واکاوی مسائل کلامی رسالۀ قشیریه، به عنوان مهمترین کتاب اشاعره در بیان مباحث کلامی و علم اصول در قرن پنج هجری پرداخته شود؛ مسائلی همچون رؤیت خداوند با چشمان سر، نظریۀ کسب اشاعره، مباحث توحیدی مورد بحث در مذهب اشاعره و شیعه، مسائل مربوط به جبر و اختیار، عصمت انبیاء و سایر اندیشههای قشیری به عنوان امام جماعت شهر نیشابور و مروّج اندیشههای ابوالحسن اشعری که در جای متناسب آن، شرح و مورد نقد قرار داده شده است.