توضیحات
سراج المنیر در ادب و حکمت و اخلاق
نوشتۀ حاضر، مهمترین و مشهورترین اثر كاشف شیرازی، از نویسندگان قرن یازدهم، به شمار میرود و یادگاری است از نثرهای ادبی و اخلاقی عصر صفوی.
این اثر در شمار آثاری است كه در عصر صفوی به تقلید از گلستان و نثر سعدی پدید آمده، بویژه آنكه در دیباچه كتاب مشابهت های آشكار دیده میشود. این كتاب یادگاری از دوران آموزشی قدیم و بخشی از حافظه و پیشینۀ آموزشی و تربیتی ما به شمار میرود و در دورههایی از نظام مكتب خانهای قدیم ایران به عنوان كتاب درسی، تعلیم و تدریس میگردیده است. اساساً طرح و ساختار كتاب نیز با ساختار مكتب خانهای و مجالس درسی و دینی قدیم سازگار بوده و كتاب دارای بیست لمعه (باب) است و هر لمعه بحثی و درسی مناسب برای مباحث تربیتی و مدرسی بوده است.
از این رو منطبق است با اسلوب مجلسگویی قدیم؛ هر باب مجلسی است كوتاه و موجز با نكتهای اخلاقی و تربیتی، با استناد به آیات و اقوال و اخبار، آغاز میگردد و با حكایتی سازگار با موضوع و زیبا پایان می یابد.
نهایتاً همین دلایل كافی بوده است تا كتاب حاضر در دورهای خوش بدرخشد و آواز یابد. سراج المنیر هنوز هم میتواند همان جلوه و اقبال را داشته باشد و از اهمیت آن كاسته نشده است.
اگر بخواهیم به پیشینه آموزشی و تربیتی ایران و نظام مكتبخانهای قدیم و كتابهای درسی آن دوران توجه كنیم، سراج المنیر از آثار نظاممند آن دوران است.
اگر بخواهیم پژواك نثر سعدی را در عصر صفوی بیابیم و یكی از بهترین نمونههای نثر ادبی اخلاقی آن دوران را در نظر داشته باشیم، سراج المنیر از بهترین و گزیدهترین هاست، اگر بخواهیم در حوزه اخلاقیات كه گمشدۀ عصر حاضر است، اثری واعظانه، موجز و ادبی را در پیش رو داشته باشیم، باز هم سراج المنیر میتواند اثری در خور توجّه باشد.