توضیحات
شرح الإشارات و التنبیهات
شرح الاشارات و التنبیهات خواجه نصیرالدین طوسى یکى از معروفترین و با اهمیتترین شروح اشارات بوعلى است که به زبان عربى نوشته شده است.
خواجه نصیرالدین طوسى در مقدمه کتاب، غرض خود از تألیف چنین شرحى را پاسخ به درخواست بعضى از دوستانش مىداند که با دیدن شرح فخر رازى بر اشارات، متوجه گردیدهاند که در واقع جرح است نه شرح؛ فلذا از خواجه خواستهاند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.
این شرح، هم به لحاظ علمى و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژهاى قرار دارد؛ از این رو قطبالدین رازى، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن به اشکالات فخر رازى پاسخ داده است و در واقع شرح وى، قضاوتى است بین شرح خواجه و شرح فخر رازى.
کتاب اشارات ابن سینا، از سه بخش منطق، علم الطبیعه و ما قبل الطبیعه تشکیل شده است. قسمت منطق اشارات متشکل از ده نهج و بخش فلسفه نیز از ده نمط تشکیل یافته است که سه نمط اول در علم الطبیعه و هفت نمط آن در ماقبل الطبیعة است.
کتاب حاضر در دو جلد، بخش فلسفه و حکمت از کتاب اشارات همراه شرح خواجه نصیرالدین طوسی است.
جلد اول این کتاب اختصاص به علم الطبیعة دارد که در بر گیرنده سه نمط از اشارات مىباشد. نمط اول اشارات، در تجوهر اجسام است. نمط دوم به طور خاص در مورد جهات و اجسام اولى و ثانیه آن؛ و نمط سوم در نفس ارضیّه و سماویّه مىباشد.
جلد دوم که از نمط چهارم اشارات شروع مىشود، در علم ماقبل الطبیعة مىباشد.
نمط چهارم، در موضوع وجود و علل آن است.
نمط پنجم اشارات، در صنع و ابداع است.
نمط ششم، در غایات و مبادى آن مىباشد.
نمط هفتم، در تجرید است.
هشتمین نمط اشارات، در بهجت و سعادت است. در این نمط، مؤلف، در پى اثبات لذات معنوى و تفوق آنها بر لذات مادى است.
نمط نهم، در مقامات عارفین است. خواجه نصیر مىگوید: این نمط، مسبوق به نمط هشتم است که در ابتهاج موجودات سخن مىگفت. در این نمط، احوال اهل کمال را بیان مىکند که با چگونگى رسیدن آنها به مقامات عالیه همراه است که در واقع علوم صوفیه مىباشد.
نمط دهم در اسرار الآیات است. این نمط، حاوى مطالبى در حالات و قواى عارفین و همینطور جایگاه خیال در میان قواى انسانى و … در کنار اشاراتى به تأثیر چشم و سایر اسباب حوادث غریبه مىباشد.