توضیحات
چهارده رساله فارسی صائن الدین علی بن محمد بن محمد الترکه
مجموعه چهارده رساله عرفانی از صائن الدین علی بن محمد بن محمد ترکه اصفهانی از علماء و عالم زادگان اصفهان است. جد او سید محمد ترک و اصل آنان از خجند است، از این رو به ترکه معروف گردیدهاند.
صائن الدین ابتدا نزد برادر بزرگ خود که از فقهاء و متصوفان متشرع بود به تحصیل علوم پرداخت، سپس به امر برادر، پانزده سال به سیاحت بلاد و تحصیل علوم گذرانید. خاندان وى در زمان خوارزمشاهیان از خجند به اصفهان مهاجرت كرده و در آنجا سكونت اختیار نمودند. وى پس از تصرف اصفهان به دست تیمور لنگ، به همراه برادرانش و علماى دیگر آن بلاد به سمرقند كوچانیده شد؛ او در همان اوقات بعد از بیست و پنج سال تحصیل از نزد برادر بزرگ خویش به طلب علم و کمال و زیارت مکه سفر کرد و به شام و مصر و حجاز رفت و در مصر به خدمت شیخ سراج الدین رسید و پس از بازگشت از عراق خبر مرگ امیر تیمور را شنیده به اصفهان بازگشت و در آنجا به تدریس علوم دینى پرداخت.
ابن تركه از محضر بزرگان و عرفایى چون سید حسین اخلاطى، شمس الدین فنارى و سراج الدین بلقینى بهره برد و در علومى چون عرفان و فلسفه و علم اعداد تبحر یافت. به همین خاطر در آثار ایشان این گونه مباحث بیشتر به چشم میخورد. او عارفی بود که برای تبیین نظریات عرفانی، آثار عالمانه فراوانی نگاشت که معروفترین آنها تمهید القواعد است که در حوزههای علمی تدریس میشود.
رسائل کوتاه فارسی نویسنده از بهترین نمونههای نثر ادبی فارسی محسوب میشود که گیرایی ظاهر و پختگی مضمون را یکجا در خود گرد آورده است.
نویسنده به اصول و مبانی عرفان و تصوف اسلامی مسلط است، اما تسلط و آگاهی او به فقه اسلامی نیز قابل توجه است، مثلا در رساله اسرار الصلوه به اسرار عرفانی نماز میپردازد و احکام فقهی را با رنگ و بوی عرفانی بازگو میکند. از این رساله میتوان به توان بالای فقهی مؤلف نیز پیبرد.
نویسنده در این رساله به مناسبت بحث پیرامون تعداد رکعات نماز، تعداد ارکان و واجبات آن اشاره به گزاردن نماز در پنج وقت و مطالبی پیرامون اعداد و تاویل عرفانی آنها نیز آورده است. زحمات ناشر و مصحح کتاب در راستای نشر پاکیزه و نفیس کتاب قابل تقدیر است.
عناوین رسائل به این شرح است: رساله ضوء اللمعات یا شرح لمعات عراقی/ کتاب اسرار الصلوة/ رساله شق قمر و ساعت یا شرح آیه اقتربت الساعة و انشق القمر/ تحفه علانیه/ نفثة المصدور اول/ نفثة المصدور دوم/ رساله اعتقادات/ اعتقادیه/ رساله در معنی قابلیت/ رساله در بیان معنی عرفانی علم صرف یا صرف القلوب صاینی/ شرح حدیث عماء/ شرح حدیث ان لکل شیء قلبا و قلب القرآن یس/ نامه به فیروزشاه/ شرح ده بیت از ابن عربی.