نخستین ترجمه فارسی کتاب عوالی اللئالی منتشر شد.
عوالی اللآلی، بعضی آن را غوالی اللآلی خوانده‌اند که بنا بر تحقیق صحیح نیست و نام صحیح کتاب «عوالی اللآلی» است. مؤلف آن شیخ محمد بن علی بن ابراهیم احسائی، معروف به ابن ابی جمهور، متوفای بعد از ۹۰۱ ه (دهه اول قرن دهم هجری) است.
عوالی اللّئالی، کتاب روايی است و شامل روايات فقهی و غيرفقهی می‌باشد. روایات ناب در باب ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و از کلام گهربار ایشان در این کتاب به وفور دیده می‌شود.
معرفی کتاب
مصنف محترم، کتاب را در مدت چهار ماه در مشهد مقدس تألیف نموده و آن را بدین گونه مرتب کرده است:
۱. مقدمه که ده فصل دارد و مؤلف به مشیخه مؤلف و علت تألیف کتاب پرداخته است.
۲. باب اول، که شامل احادیث فقهی است. این احادیث، به ترتیب رایج کتب فقهی از طهارت تا دیات ذکر نشده‌اند، بلکه چون منابع از بزرگانی چون: علامه حلی، شهید و فاضل مقداد به دست مؤلف رسیده‌اند و به ترتیب ناقل ذکر شده‌اند.
۳. باب دوم، شامل احادیثی است که بر طبق ابواب فقهی مرتب شده‌اند. قسمت اول آنها مرویات فخرالمحققین است و قسمت دوم، روایات ابن فهد و محقق حلی است.
۴. در خاتمه نیز روایاتی در دو بخش احادیث معرفتی و اخلاقی و بعضی کرامات امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است. در این بخش می توان به روایاتی اشاره نمود که در میان اهل حکمت ارزش و سودمندی فراوانی دارد . با نگاهی ژرف در این باب می‌توان نکات فراوان اخلاقی را کسب نمود.
اعتبار کتاب و مؤلف
محمّد بن زین الدّین علی بن ابراهیم بن حسن ابن ابراهیم بن ابی جمهور اَحْسائی یا لحضاوی زنده در۹۰۴ق/۱۴۹۹م، فقیه، محدّث و متکلم صوفی مشرب‌ِ شیعی امامی، که تحصیلات خود را در عراق و جبل عامل در محضر علمایی چون شیخ شرف‌الدین حسن بن عبدالکریم فتّال و شیخ علی بن هلال جزایری تکمیل نمود، سپس در طوس مقیم شد و در آنجا علاوه بر تدریس و تألیف، با علمای اهل سنت به مناظره پرداخت.
از آثار او می توان به موارد زیر اشاره نمود: عوالی اللآلی العزيزيه، اسرار الحج، انوار المشهديه، بدايه النهايه، تحفه الحسينيه، دُرر اللآلی العماديه، زاد المسافرين، الأقطاب الفقهيه، معين الفکر، کتاب المقتل، مناظره بين الغروی و الهروی.
ابن ابی جمهور احسائی، از جمله علمایی است که در طول تاریخ بحث‌های فراوانی را متوجه خود ساخته است. عده‌ای کتاب او را مردود، ضعیف، مطابق روایات اهل سنت و… دانسته‌اند. گروهی فراتر رفته و علاوه بر کتاب، در اعتبار مصنف هم مناقشه کرده‌اند و مثلا او را غلو کننده، صوفی، ضعیف، متساهل و یا غیر دقیق در نقل روایت دانسته‌اند. شیخ اعظم انصاری در کتاب رسائل چنین می‌فرماید: «و قد طعن فی ذلک التالیف و فی مؤلفه المحدث البحرانی فی مقدمات الحدائق».
در مقابل، بزرگانی چون محدث نوری در مستدرک و سید نعمت الله جزائری در شرح خود بر «عوالی اللآلی» و آیت‌الله مرعشی نجفی در مقدمه کتاب، اشکالات وارده را نقل کرده و جوابهای مفصلی به آنها داده‌اند.
صفحه خرید: فیضان انوار الهی (ترجمه عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه)
در این مقال جای بسط کلام نیست و طالبین می‌توانند به منابع فوق مراجعه کنند، اما در چند جمله مختصر می‌توان گفت:
اولا: جواب ایرادها با جوابهای نقضی و حلی مفصلا داده شده است.
ثانیا: علمایی چون علامه مجلسی، کتاب «عوالی اللآلی» را از مصادر بحار قرار داده و بزرگانی مانند شیخ یوسف بحرانی و قاضی نورالله شوشتری و… به آن اعتماد کرده و روایات آن را نقل کرده‌اند.
ثالثا: مساله اعتبار کتاب و عدم ذکر اسناد روایات نیز با توجه به هماهنگی روایات این کتاب با کتب معتبر و مسند قابل حل است.
تنها مطلبی که باقی می‌ماند، تشخیص روایات صحیحه از غیر صحیحه است که در این کتاب نیز مانند تمام کتب روایی به عهدۀ محقق و استفاده کننده از کتاب است و در هر کتاب روایی، محقق خبره این اصل اولی را مد نظر دارد که باید روایات و اعتبار آنها را از حیث سند و متن بدون چشم پوشی و از هر کتابی که باشد با دقت بررسی کند.
شروح کتاب:
بر کتاب «عوالی اللآلی» توسط سید نعمت الله جزائری شرحی مبسوط نگاشته شده و با عنوان الجواهر الغوالی یا مدینة الحدیث منتشر شده است. با اینکه کتاب و مؤلف آن از دیرباز مورد نقد برخی علما بوده است، بزرگانی چون محدث نوری در مستدرک و سید نعمت الله جزائری در شرح خود بر این کتاب و آیت الله مرعشی نجفی در مقدمه کتاب، اشکالات وارده را نقل کرده و جوابهای مفصلی به آنها داده‌اند.
چاپ حاضر:
انتشارات آیت اشراق، ناشر کتابهای حکمی و اخلاقی بر آن است ترجمه حاضر از عوالی اللآلی را سامان داده است. پرداختن به روایات و کلام معصومین علیهم السلام از طریق مراجعه به منابع معتبر سرلوحه آثار مطبوع آیت اشراق است.
مترجم محترم (علی علیزاده) سعی بر آن دارد با استفاده از منابع معتبر حدیثی به استخراج مصادر احادیث و روایات و توضیح اصطلاحات پرداخته و با بیان وجه تشابه و تمایز روایات از همدیگر، نکاتی ارزشمند را که نیاز به توجه بیشتر و توضیحات کافی را می‌طلبد عرضه بدارد.
تا حد امکان سعی بر این بوده است تا ترجمه‌ای شیوا و سلیس از روایات معصومین علیهم السلام در باب ولایت ناظر بر روایات امیرالمؤمنین، مخصوصا از طرق روایی غیر شیعی که در مصادر اهل سنت بدان اشارت رفته است؛ در قالب این کتاب ارزشمند ترجمه و ارائه شود که منبع و مصدر مراجعه اهل تحقیق و عموم علاقمندان به کلام اهل بیت معصومین علیهم السلام باشد.
